Gdańsk, 4—7 września 2025
program festiwalu wkrótce
Ur. w 1949 w Gdańsku. Absolwent Liceum Sztuk Plastycznych w Gdyni. W 1973 z wyróżnieniem obronił na UG pracę magisterską napisaną pod kierunkiem prof. Marii Janion i został zatrudniony w Instytucie Filologii Polskiej UG. W latach osiemdziesiątych XX wieku był członkiem zespołu redagującego serię wydawniczą Transgresje. W 1994 na podstawie rozprawy „Literatura i zdrada. Od Konrada Wallenroda do Małej Apokalipsy”, wyróżnionej indywidualną nagrodą ministra za wybitne osiągnięcia naukowe, uzyskał stopień doktora habilitowanego. W 2013 otrzymał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych. Jako prozaik debiutował powieścią fantastyczną „Ludzie-skorpiony. Przygody Joachima El Toro na wyspach Archipelagu San Juan de la Cruz”, ogłoszoną pod pseudonimem Max Lars i opatrzoną własnymi ilustracjami. Twórczość literacką rozwijał, łącząc pisanie z pracą dydaktyczną i badawczą. Jest laureatem licznych nagród: m.in. Nagrody im. Kościelskich, Paszportu „Polityki”, Nagrody im. Gryphiusa za najlepszą książkę Europy Środkowej, Nagrody im. E. Brosta, Nagrody im. Lindego, Złotego Medalu Gloria Artis. Opublikował prozę: „Człowiek-litera. Przygody Aleksandra Umwelta podczas akcji specjalnej w górach Santa Cruz”; „Krótka historia pewnego żartu. (Sceny z Europy Środkowowschodniej)”; „Hanemann”; „Esther”; „Złoty pelikan”; „Kartki z dziennika”; „Dziennik dla dorosłych”; „Dziennik życia we dwoje”, „Żona prezydenta”; „Dolina Radości”; „Panna Ferbelin”, „Srebrzysko”, „Opowiadania dla Krystyny” i tytuły naukowe oraz popularnonaukowe: „Romantyczna przestrzeń wyobraźni; „Literatura i zdrada. Od «Konrada Wallenroda» do «Małej Apokalipsy»”; „Samobójstwo jako doświadczenie wyobraźni”; „Samobójstwo i «grzech istnienia»”; „Miłosz. Interpretacje i świadectwa”; „Miłosz. Gdańsk i okolice”; „Oddać życie za Polskę”; „Wolność pisana po Jałcie”, „Mój Gdańsk”.
Jest absolwentką Wydziału Radia i Telewizji na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Po studiach pracowała w Studio Filmowym im. Karola Irzykowskiego. W latach 1988–2010 była dziennikarką TVP Gdańsk. Reżyserowała filmy dokumentalne o sztuce, była redaktorem odpowiedzialnym za produkcję spektakli Teatru TV. Pełniła funkcję szefa Redakcji Kulturalnej i Teatru Tv. Odbyła staże w telewizji Arte oraz innych francuskojęzycznych stacjach telewizyjnych oraz telewizji BBC. Od 2010 do 2019 roku pełniła funkcję wiceprezydentki Sopotu odpowiedzialnej za kulturę, edukację i pomoc społeczną. Od listopada 2019 roku jest dyrektorką sopockiej instytucji kultury Goyki 3 Art Inkubatora.
Gdańszczanka, dziennikarka, kulturoznawczyni, absolwentka Instytutu Kultury Polskiej UW. Zajmuje się tematami marginalizacji, ceni peryferia, punk i rzeczy odrzucone – od ulicy po rzekę. Publikuje m.in. w „Dwutygodniku”, „Miesięczniku Znak” i „Przekroju”. Nominowana do tytułu Dziennikarki Roku przez Instytut Dyskursu i Dialogu, wyróżniona w konkursie im. Bolesława Faca za pracę antropologiczną o Garym Hellu. Obecnie pracuje nad książką o kobietach w undergroundzie lat 80.
Dziennikarka „Gazety Wyborczej”. Pisze o popkulturze, sztukach wizualnych, książkach, feminizmie, języku i przemianach obyczajowych. Autorka książki „Jak płakać w miejscach publicznych”.
Profesorka Uniwersytetu Wrocławskiego, badaczka literatury dokumentalnej, laureatka nagrody naukowej Prezesa Rady Ministrów. Autorka m.in. monografii „Historia słabych. Reportaż i życie w Dwudziestoleciu (1918–1939)”, za którą otrzymała Nagrodę Historyczną „Polityki”, oraz „Hirszfeldowie. Zrozumieć krew”, nominowanej do Nagrody Literackiej Nike, a także wyróżnionej Nagrodą Młodzieżowych Klubów Historycznych im. Kazimierza Moczarskiego i Nagrodą Specjalną Leopoldina. Współpracuje z „Notatnikiem Teatralnym”. W latach 2019–2021 członkini Jury Nagrody Literackiej Europy Środkowej Angelus. Aktualnie zasiada w Kapitule Poznańskiej Nagrody Literackiej. Założyła Fundację „No Border” w reakcji na sytuację na granicy polsko-białoruskiej w roku 2021. W książce „Pinezka. Historie z granicy polsko-białoruskiej” (Czarne 2024) opisała początek i narastanie kryzysu humanitarnego, który obserwowała na Podlasiu; (z rec. Bartosza Hlebowicza: „Tak się dziwnie w Polsce potoczyło, że samo skrupulatne wyliczanie i opisywanie faktów, jak postąpiła Glensk, czyni autora stronniczym. Jakby była jakaś równoważna alternatywa dla bycia po stronie bezbronnych, upokarzanych i niechcianych”, „Nowe Książki” 2025/6).
Polsko-australijska ekspertka ds. bezpieczeństwa wodnego. Od prawie dwudziestu lat zadaje sobie pytanie, czy wojny tego stulecia będą toczyć się o wodę i jak ograniczyć to ryzyko. Pracowała w Afganistanie i tam na własne oczy przekonała się nie tylko o wpływie gwałtownych konfliktów na zasoby naturalne, ale także o tym, jak lokalne spory o podział wody mogą podsycać przemoc. Jej rozprawa doktorska dotyczyła potencjalnego konfliktu i współpracy na rzekach, którymi dzielą się Indie, Nepal, Bhutan i Bangladesz. Jest autorką książki „Transboundary Water Governance and International Actors in South Asia”. Przez wiele lat realizowała również inicjatywy w zakresie mitygacji zmian klimatu i adaptacji do nich w sektorze wodnym w Australii. W wolnym czasie pisze wiersze o silnych wątkach ekologicznych.
Dziennikarka, autorka książek non-fiction. Mieszka w Gdańsku, pracuje w „Gazecie Wyborczej”. Autorka sztuki teatralnej „Przebitka. Gra aborcyjna”, wyreżyserowanej przez Agnieszkę Olsten w Teatrze Wybrzeże. Opublikowała zbiór wywiadów z obcokrajowcami mieszkającymi w Gdańsku „Szafa, czajnik, obwodnica”. Za biografię „Cybulski. Podwójne salto” otrzymała nagrodę im. Bolesława Michałka, przyznawaną za najlepszą książkę o tematyce filmowej. Wspólnie z Markiem Sterlingowem napisała dwie reporterskie biografie: „Walentynowicz. Anna szuka raju” oraz „Urban”. Za książkę o Annie Walentynowicz autorzy otrzymali Splendor Gedanensis oraz nagrodę czytelników w konkursie Grand Press – Reporterska Książka Roku, za biografię Jerzego Urbana – Pomorską Nagrodę Literacką „Wiatr od Morza”. Na podstawie obu książek powstały sztuki teatralne wystawione w Teatrze Łaźnia Nowa w Krakowie.
Wykładowczyni na Uniwersytecie Gdańskim, specjalistka w zakresie średniowiecznego Gdańska, Jagiellonów, Hanzy i tematyki morskiej. Zajmuje się historią gospodarczą i społeczną, zwłaszcza sytuacją kobiet w średniowieczu. Autorka ponad stu pięćdziesięciu publikacji, w tym licznych monografii historycznych (m.in.: „Peter von Danzig. Dzieje wielkiej karaweli 1462–1475”, „Księżniczki i inne. O sześciu średniowiecznych władczyniach, szlachciance i pisarce”), redaktorka naukowa tomów publikowanych przez wydawnictwo Routledge (2017 i 2021, 2023). Od 2022 dyrektorka Centrum Badań Memlingowskich na Uniwersytecie Gdańskim, od 2019 prezeska Towarzystwa Domu Uphagena; wiceprzewodnicząca Rady Muzeum przy Muzeum Zamkowym w Malborku (2019–2023), wiceprzewodnicząca Rady Muzeum Gdańska, członkini rad Muzeum Archeologicznego i Muzeum Sopotu. Od 2025 członkini Pomorskiej Rady Kultury. Członkini prezydium Komisji Nauk Historycznych PAN (2020–2023, 2024–2028), a także od 2019 – międzynarodowego Komitetu MECERN (Medieval Central European Research Network) oraz od 2013 Komitetu Wiedzy Gedanopedii. Od 2021 członkini-korespondentka Centrum Studiów Średniowiecznych w Pradze (Centre for Medieval Studies). Od 2023 wiceprezeska Klubu Kobiet Uczelni Fahrenheita.
Etnolog, antropolog, lekarz, prowadzi badania w Polsce i w Mongolii. Profesor uczelni, pracuje w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UW, współpracuje z Instytutem Kultury Polskiej UW. Zajmuje się antropologicznymi badaniami ubóstwa i marginalizacji, badaniami oddolnych procesów rozwojowych, antropologią sztuki współczesnej i partycypacyjnej oraz najnowszą metodologią badań kulturowych. Autor książek: „Łowcy, zbieracze, praktycy niemocy. Etnografia człowieka zdegradowanego” (2009) oraz „Przepływy, współdziałania, kręgi możliwego. Antropologia powodzenia” (2019).
Eseista, poeta, krytyk literacki i filmowy, redaktor. Ostatnio opublikował nowy tom poezji „mniejsza o ludzi” (Warstwy 2025), książkę eseistyczno-reporterską „Rzeki, których nie ma” (Czarne 2023), wybór wierszy „Skontrum. 2003–2023” (WBPiCAK 2023) oraz poemat „śnieg” (Warstwy 2022). Na swoim koncie ma również pracę krytyczną „Perełki i Skowronki. Adaptacje prozy Bohumila Hrabala” oraz książki poetyckie: „Pora deszczu”, „Puste pola”, „Collegium Anatomicum”, „Księga meldunkowa”, „Nautilus”, „Demologos”, „Superorganizm”, „Co mogło pójść nie tak”.
Autor książek i dziennikarz związany m.in. miesięcznikiem „Pismo” i „Tygodnikiem Powszechnym”. Debiutował w 2017 eseistycznym zbiorem „Hajstry. Krajobraz bocznych dróg”. W kolejnych książkach eksplorował pogranicza światów ludzi i nie-ludzi, badając to, co dzieje się na styku kultury i natury. Otrzymał kilka nagród oraz nominacji do nagród literackich i podróżniczych, a także stypendia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, m. st. Warszawy oraz szwajcarskiej Fondation Jan Michalski. Mieszka w Warszawie, krąży po całej Polsce. „Wodyseja” jest jego pierwszą książką dla dzieci.
Artystka wizualna, malarka, członkini kolektywu Siostry Rzeki. Ukończyła malarstwo na ASP w Krakowie (dyplom w 2001 r.). Laureatka wielu nagród, twórczyni i uczestniczka wystaw w Polsce i za granicą. W swoim malarstwie od lat podejmuje temat wody, czasu, relacji człowieka z naturą. Często zmienia język malarski od fotorealizmu po abstrakcję w poszukiwaniu wyrazu dla swoich fascynacji. Zrealizowała serie o pszczołach, alpinizmie i słońcu. W 2021 przeprowadziła się z Krakowa do Sopotu nad ukochany Bałtyk, który stał się głównym tematem jej twórczości, i o którego ekosystemu nieustannie zdobywa wiedzę. Grażyna Smalej jest inicjatorką wspólnych działań Sióstr Rzek z Instytutem Oceanologii PAN w Sopocie. W kolektywie Siostry Rzeki reprezentuje sopocki potok Swelinia. Za pomocą swoich obrazów chce zatrzymać naturę w jej najpiękniejszych przejawach. Uważa, że zachwyt jest pierwszą zasadą ekologii.
Muzyk, twórca muzyki, autor profesjonalnych nagrań terenowych przyrody. Autor kilkudziesięciu płyt i wydawnictw, współautor m.in. inicjatyw Odra Sound Design i Dźwiękowy szlak Odry. Dyrektor artystyczny i współautor projektów: Łemkowie znad Odry, Legnicka mapa dźwiękowa, polsko-norweskiego festiwalu muzycznego Punkt Eklektik Session. Koncertuje, realizuje słuchowiska, współpracuje jako wykładowca m.in. z Uniwersytetem Wrocławskim, Uniwersytetem Jagielońskim i Akademią Sztuk Pięknych w Katowicach. Prowadzi autorskie kreatywne warsztaty i prezentacje dźwiękowe, współpracując z czołowymi muzeami, instytucjami kultury na terenie całego kraju. Autor nagrań terenowych między innymi dla WWF, portów w Szczecinie i Świnoujściu, Przemkowskiego Parku Krajobrazowego, Wyższej Szkoły Psychologii Społecznej. Stypendysta MKiDN w 2020; laureat Nagrody Radia Wrocław w kategorii Kultura w 2015 i Nagrody Prezydenta Wrocławia w 2023. Bohater filmów dokumentalnych: „Przynoszę ci dzikość” w reż. Dyby Lach, „Do ostatniej kropli” w reż. Ewy Ewart i „Wodra" w reż. Ewy Dobrołowicz.
Twórczyni koncepcji Festiwalu W poprzek wpław i jego programu. Gdańszczanka w Krakowie, autorka książek: „Ludzie nieznaczni. Taktyki przetrwania i oporu” (2024), „Jaremianka. Biografia” (2019), „Afektywny modernizm” (2017), „Klub Auschwitz i inne kluby. Rwane opowieści przeżywców” (2016, 2021), „Kobiety na drodze. Doświadczenie przestrzeni publicznej w literaturze przełomu XIX i XX wieku” (2013). Finalistka Nagrody Nike, laureatka Nagrody „Newsweeka” im. Teresy Torańskiej, Nagrody Fundacji Nauki Polskiej, Nagrody Naukowej „Polityki”, Nagrody im. Adama Włodka, Nagrody „Gryfia”, Nagrody „Juliusz”, Nagrody KMLU, stypendiów twórczych Miasta Krakowa i Miasta Gdańska, stypendiów MNiSW i MKiDN. Pracuje na Uniwersytecie Jagiellońskim.
W poprzek wpław jest nowym wydarzeniem na mapie kulturalnej Gdańska. Koncentruje się na złożonych relacjach problematyki bioekologicznej, życia wodnego, literatury i kultury społecznej. Traktujemy wodę jako środowisko naturalne, dynamiczną materię, ale też jako element wymiany ekonomicznej, przyczynę podziałów. Będziemy się zastanawiać, jakie scenariusze pisze literatura, próbując znaleźć remedium na postępujące kryzysy klimatyczne i migracyjne. Ile czerpie ze strategii przetrwania wypracowanych ewolucyjnie przez naturę? Czy uczy nas, jak przemieszczać się w poprzek wpław?
– Festiwal W poprzek wpław wyrósł z potrzeby budowania wielowątkowej opowieści o wodzie. Punktem wyjścia w myśleniu o jego realizacji była konkretna przestrzeń, Gdańsk – miasto osadzone w zatoce, w sąsiedztwie i na przecięciu rzek i kanałów. Właśnie w tym miejscu inicjujemy cykl debat nad wodą jako podstawą życia biologicznego i kulturowego. Nad zbiornikami wodnymi rozkwita przecież życie wspólnot, wędrujemy do źródeł w poszukiwaniu inspiracji. Chcemy więc spytać o stan wód we współczesnym świecie – tym globalnym, coraz bardziej podzielonym i strzegącym swoich zasobów, ale i tym lokalnym, tu i teraz, na który mamy bezpośredni wpływ – mówi dr Agnieszka Dauksza, twórczyni i dyrektorka programowa festiwalu.
Do udziału zaprosiliśmy osoby zaangażowane w ochronę przyrody i obronę praw człowieka oraz twórców i twórczynie, badaczy i badaczki, artystów i artystki, by nad zatoką dyskutować o obiegach wody, słów, idei i rzeczy, szukać nieoczywistych nurtów i przyglądać się tym, którzy płyną w poprzek wpław.
TARG RAKOWY 11, 80-806 GDAŃSK
DŁUGA 35, 80-827 GDAŃSK